finanse publiczne

Problem: Wysoka konsumpcja produktów nikotynowych generuje istotne koszty społeczne. Podwyżka akcyzy na poszczególne produkty może mieć ograniczony wpływ na konsumpcję, jeśli konsumenci są skłonni do zmian między produktami. Wnioski: Skokowy wzrost cen e-papierosów we wrześniu 2025 miał duży wpływ na rodzaj wybieranych produktów, ale umiarkowany na łączną liczbę konsumentów nikotyny. Aby istotnie ograniczyć ...

---

Raport analizuje wzorce konsumpcji produktów nikotynowych w Polsce i możliwe skutki interwencji regulacyjnych. Badanie ankietowe (VI 2025, ponad 4500 osób, 18–64 lata) pokazuje, że dominującym produktem są wciąż papierosy tradycyjne, choć ich popularność i częstotliwość spożycia jest niższa w młodszych grupach wieku. O ile większość konsumentów tradycyjnych papierosów nie łączy ich z innymi produktami, ...

---

Raport analizuje aspekty zdrowotne i ekonomiczne opodatkowania wyrobów tytoniowych w Polsce, w tym ocenę podwyżek akcyzy wprowadzonych ustawą z października 2024 roku. Przedstawiamy szczegółową analizę elastyczności popytu na papierosy, badając wpływ zmian cen i dochodów na decyzje gospodarstw domowych. 10-procentowy wzrost stosunku ceny papierosów do dochodu prowadzi do spadku prawdopodobieństwa zakupu papierosów przez gospodarstwa domowe ...

---

Problem Ceny wyrobów tytoniowych istotnie wpływają na poziom ich konsumpcji. W ostatniej dekadzie spadały w relacji do dochodów i cen innych produktów. Pokazujemy jak uchwalona podwyżka akcyzy wpłynie na palenie papierosów i zdrowie Polaków. Wnioski Liczba palaczy oraz konsumpcja papierosów znacząco spadną w porównaniu do scenariusza status quo. Podwyżka akcyzy na płyn do e-papierosów obniży ich popularność ...

---

System wynagrodzeń w administracji publicznej wymaga poprawy w kilku obszarach. Osoby młode i z wyższym wykształceniem otrzymują w administracji publicznej niższe płace niż w sektorze przedsiębiorstw. W zamian, administracja dobrze wynagradza staż pracy, zachęcając do długiej kariery. Taki model zmniejsza problemy związane z rotacją pracowników, jednak ogranicza możliwości strukturalnych zmian w zatrudnieniu. Obecny system wynagrodzeń ...

---

Szacujemy, jakie efekty makroekonomiczne i dystrybucyjne miałby w Polsce zatrzymanie importu paliw z Rosji. Symulujemy efekty embargo jako wzrost cen ropy, gazu i węgla oraz oceniamy skutki makroekonomiczne za pomocą dynamicznego modelu równowagi ogólnej. Łączymy go z modelem mikrosymulacyjnym opartym na danych z Badania Budżetów Gospodarstw Domowych, aby ocenić wpływ embargo na różne grupy dochodów. Pokazujemy, ...

---

W przedstawionej publikacji dokonujemy pierwszego oszacowania wpływu świadczenia wychowawczego wprowadzonego w ramach programu „Rodzina 500+” na wyniki wyborów w Polsce. Konkluzje płynące z badania wskazują, że wprowadzenie świadczenia wychowawczego spowodowało znaczący wzrost odsetka populacji (procent wyborców uprawnionych do głosowania) głosującego w wyborach parlamentarnych na PiS w okresie między 2011 a 2019. Przyrost to średnio 2,7 punktu procentowego, ...

---

Dziękuję Janowi Rutkowskiemu za cenne uwagi oraz pomoc w opracowaniu tekstu.

---

Autorzy oceniają wpływ reguł fiskalnych obowiązujących w Polsce, Szwajcarii i Niemczech na politykę fiskalną. W analizie ustalono relacje pomiędzy PKB, dochodami publicznymi i wydatkami, szacując model VAR na podstawie danych amerykańskich z lat 1960-2015. Nakładając na te relacje politykę fiskalną implikowaną przez daną regułę, przeanalizowano symulowane ścieżki zadłużenia, deficytów i wydatków w kategoriach stabilności i cykliczności. Stwierdzono, że reguły ...

---

Podmioty udzielające zamówień publicznych często stosują wstępną analizę ofert lub oferentów (tzw. „bid screening”) w celu ograniczenia ryzyka niewywiązania się zwycięzcy z kontraktu. W badaniu oszacowaliśmy wpływ kontroli ofert i sądowych postępowań odwoławczych na decyzje przedsiębiorstw o przystąpieniu do przetargu i wycenie składanych ofert. Analiza dokonaliśmy przy użyciu unikalnego zbioru danych dotyczących przetargów ...

---

Publikacja przedstawia ewaluację ex ante efektów dobrobytowych, fiskalnych i makroekonomicznych wprowadzenia Pracowniczych Planów Kapitałowych. PPK oferują ulgi podatkowe i dopłaty, których celem jest pobudzenie oszczędności na starość. Zmniejszenie wpływów budżetowych z tytułu podatku od zysków kapitałowych oraz koszt pokrycia dopłat rocznych powodują konieczność kompensacyjnego podniesienia innych podatków. Do oszacowania skali tych efektów zastosowano ...

---

Dziękujemy Janowi Rutkowskiemu za pomocne uwagi i komentarze. Treść niniejszej publikacji wyraża poglądy autorów i niekoniecznie jest tożsama ze stanowiskiem Instytutu Badań Strukturalnych. Stosuje się zwyczajowe zastrzeżenia. Opracowanie własne na podstawie danych liczbowych ONZ i Eurostat. Instytucje te nie ponoszą odpowiedzialności za przedstawione wyniki i ...

---