Ile kobiet odeszło z rynku pracy na skutek świadczenia 500+?

Według badań Igi Magdy (IBS), Anety Kiełczewskiej (IBS) i Nicoli Brandt (OECD) opublikowanych 19 marca, między III kwartałem 2016 r. a II kwartałem 2017 r. 91-103 tys. kobiet zrezygnowało z zatrudnienia lub poszukiwania pracy na skutek programu „Rodzina 500+”. Gdyby program nie został wdrożony, aktywność zawodowa kobiet z dziećmi byłaby wyższa o ok. 2,4 punktu procentowego. Efekt nasilał się w czasie – w I i II kwartale 2017 roku aktywność zawodowa kobiet pobierających świadczenie była niższa o 3 punkty procentowe.

Ze względów metodologicznych oszacowanie dotyczy kobiet z 1 lub 2 dzieci, przez co powinno być traktowane jako dolny próg skali dezaktywizacji zawodowej kobiet na skutek wprowadzenia programu. W początkowym etapie efekt był silniejszy wśród kobiet żyjących z małżonkami/partnerami. W 2017 roku ujawnił się także wśród samodzielnych matek. Silniejsze zmiany dotyczyły kobiet o niższym poziomie wykształcenia i tych mieszkających w miastach od 20 do 100 tys. mieszkańców.

Sytuacja matek na rynku pracy

Celem programu „Rodzina 500+” jest zwiększenie dzietności i zmniejszenie ubóstwa wśród rodzin z dziećmi. Negatywny wpływ programu na aktywność zawodową kobiet jest zgodny z oczekiwaniami wynikającymi z teorii ekonomicznych oraz przykładów innych krajów (→ rozmowa Igi Magdy i Aleksandry Dziadykiewicz w TOK FM). Wzrost dochodów spoza pracy, jakim jest świadczenie „Rodzina 500+”, zmniejsza finansową atrakcyjność zatrudnienia oraz osłabia bodźce do poszukiwania pracy – jest to tzw. efekt dochodowy.

W ostatnich latach sytuacja na rynku pracy w Polsce poprawiała się. Od 2013 roku stopa bezrobocia sukcesywnie malała. W 2016 roku wśród kobiet spadek ten w wyraźnie większym stopniu wynikał z zaprzestania poszukiwania pracy i przejścia do bierności zawodowej. Współczynnik aktywności zawodowej kobiet w wieku 20-49 ogółem nie zmienił się znacząco. Jednak podczas gdy w przypadku mężczyzn i bezdzietnych kobiet aktywność zawodowa wzrosła w 2016 roku, wśród matek – spadła.

Wnioskowanie z danych GUS, czyli o metodologii

W dniu opublikowania wyników badania Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej na swojej stronie internetowej umieściło wyjaśnienie, w którym czytamy: Nie ma żadnych podstaw, by twierdzić, że jedynym czynnikiem wpływającym na wzrost bierności zawodowej kobiet pobierających świadczenie jest świadczenie wychowawcze. […] Dane GUS nie wskazują bezpośrednio na wzrost bierności zawodowej z tytułu świadczenia wychowawczego. Może to wynikać z wielu przyczyn, innych niż opieka nad dzieckiem: opieka nad starszą osobą, złe warunki w pracy, czy w dojeździe do pracy.

Następnie czytamy – […] w żadnych przeprowadzonych badaniach kobiety nie deklarowały, że głównym powodem rezygnacji z pracy jest pobieranie świadczenia wychowawczego. Zatem formułowanie wniosków, że 500 plus to jedyny czy najważniejszy powód dezaktywizacji, jest nadinterpretacją.

O ile na podstawie surowych danych GUS nie można wyciągnąć wniosków na temat wpływu programu na rynek pracy, o tyle posługując się zaawansowanymi metodami ekonometrycznymi – owszem. Autorki badania IBS i OECD wykorzystując dane z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności prowadzonego przez GUS zastosowały ekonometryczną metodę difference in differences. W uproszczeniu metoda polega na porównaniu trendów w decyzjach zawodowych kobiet uprawnionych i nieuprawnionych do świadczenia przed i po wprowadzeniu programu.

Rzetelne metodologicznie badania pozwalają oszacować wpływ programu „Rodzina 500+” na rynek pracy.

Dzięki zastosowanej metodologii autorki badania mogły odseparować wpływ programu „Rodzina 500+” od innych czynników wpływających na dezaktywizację zawodową kobiet. Należy podkreślić, że skala wycofywania się kobiet z rynku pracy na skutek różnych czynników, m.in. konieczności opieki nad dzieckiem lub inną osobą, złej jakości miejsc pracy czy trudności z dojazdem, jest dużo wyższa. Problemy te występowały także przed wprowadzeniem świadczenia 500+. Jak napisał na Twitterze dziennikarz Marek Chądzyński […] udawanie, że nic się nie stało po uruchomieniu programu, to zaklinanie rzeczywistości.

Mamy nadzieję na merytoryczną dyskusję o wpływie programu „Rodzina 500+” na rynek pracy oraz działaniach umożliwiających kobietom powrót na rynek pracy.

***

Badania IBS i OECD zostały opublikowane jako IBS Working Paper w języku angielskim:

Magda, I., Kiełczewska, A., Brandt, N. (2018). The “Family 500+” child allowance and female labour supply in Poland. IBS Working Paper 01/2018. (→ streszczenie w j. polskim,  → notatka prasowa)

***

Polecamy artykuły prasowe oraz komentarze Igi Magdy dotyczące wyników badania:

• „Efekt 500 plus: Już ponad 100 tys. kobiet wycofało się z rynku pracy. „Zaczyna być dużo” – Adriana Rozwadowska – Gazeta Wyborcza – 20.03.2018 (dostęp płatny)
• „Dostały 500+ i odeszły z pracy. Policzono, jak program wpłynął na sytuację zawodową kobiet” – Grzegorz Osiecki i Marek Chądzyński – Dziennik Gazeta Prawna – 20.03.2018
• „500+ rozwiązuje jeden problem, ale tworzy inny” – Grzegorz Siemionczyk – Rzeczpospolita – 20.03.2018. (dostęp płatny)
• „Program 500+ wypchnął z rynku pracy 100 tys. kobiet” – rozmowa Igi Magdy (IBS) i Aleksandry Dziadykiewicz w TOK FM – 20.03.2018