Wyzwania śląskiego rynku pracy w kontekście dekarbonizacji – warsztat

odczas warsztatu przedstawiliśmy wyniki dotychczasowych badań IBS w obszarze dekarbonizacji i transformacji śląskiego rynku pracy. Wyjaśniliśmy stosowane przez nas narzędzia modelowania zatrudnienia oraz przybliżylismy uczestnikom projekt Tipping+, w którym badamy trajektorie rozwoju regionów węglowych, ze szczególnym uwzględnieniem zmian na rynku pracy. Wraz z uczestnikami rozważaliśmy również, na czym w najbliższym czasie powinna skupić się uwaga badaczy i decydentów.

W pierwszej części webinaru Jan Frankowski przybliżył uczestnikom projekt „Rynek pracy w województwie śląskim i neutralność klimatyczna do 2050 r.”, który przeprowadzamy ze wsparciem Europejskiej Fundacji Klimatycznej. Projekt miał przede wszystkim na celu ocenę zróżnicowania struktury zatrudnienia, wskazanie luki między poptem a podażą na pracę w górnictwie w perspektywie następnych dziesięcioleci, a także wyróżnienie najlepszych polityk osłonowych w czasie procesu transformacji energetycznej.

W ramach tego projektu analitycy IBS stworzyli potencjonalne scenarisze kształtowania się zatrudnienia w górnictwie. Dzięki danym uzyskanym od śląskich kopalni mogli szczegółowo określić, jaka jest liczba miejsc pracy w poszczególnych podregionach lub jaki jest udział miejsc pracy w górnictwie w miejscach pracy ogółem w poszczególnych powiatach.

W drugiej części webinaru Joanna Mazurkiewicz omówiła wyniki przeprowadzonej diagnozy zatrudnienia. Zauważyła, że w strukutrze zatrudnienia w kopalniach istnieją silne dysproporcje, które mają znaczenie przy projektowaniu procesu rekwalifikacji i relokacji pracowników.  Jak wynika z analiz, w województwie śląskim pod koniec roku 2019 pracowało 52 tys. osób  w spółkach wydobywających węgiel. W scenariuszu wysokich cen uprawnień do emisji, która zakłada Polityka Energetyczna Polski 2040, nadwyżka zatrudnienia w górnictwie węgla kamiennego wyniesie nawet 13 tys. osób. Szczegóły przeprowadzonych analiz można znaleźć w tym raporcie.

Jak wskazała ekspertka, obecne instrumenty osłonowe nie wystarczą, by sprawiedliwie i efektywnie przeprowadzić transformację energetyczną, m.in. dlatego, że instrumenty te kierowane są wyłącznie do pracowników sekora i wykluczają wsparcie pracowników okołogórniczych, których także z dużym prawodpodobieństwem dotkną skutki zamykania kopalń węgla kamiennego w regionie.

Są jednak instrumenty, które zdaniem analityków IBS zadziałają lepiej niż inne:

• relokacje do zakładów prowadzącyh wydobycie węgla koksującego
• rekwalifikacje, umożliwiające znalezienie pracy poza górnictwem
• wsparcie w założeniu i prowadzeniu firmy

Istotne jest, by jednorazowe odprawy łączyć z instrumentami, które będą przeciwdziałać dezaktywizacji zawodowej oraz aby działaniami prowadzącymi do rekwalifikacji objąć także osoby z sektora okołogórniczego. Więcej o najbardziej skutecznych instrumentach rynku pracy wspierających proces dekarbonizacji przeczytać można w IBS Policy Paper „Jak ograniczyć społeczne koszty zamykania kopalń?”.

Podczas krótkiej ankiety przeprowadzonej wśród uczestników podczas warsztatu większość wyraziła opinię, że tempo zmian dekarbonizacyjnych przyśpieszy, a ostatnia kopalnia węgla energetycznego na Śląsku nastąpi w latach 40. XXI w.

W kolejnej części spotkania Jan Frankowski opowiedział słuchaczom o projekcie TIPPING+, który ma za zadanie zdefiniować punkty zwrotne w procesie transformacji energetycznej. Projekt realizowany jest we współpracy z 12 partnerami europejskimi i 3 partnerami spoza Europy. Głównym zadaniem badaczy w projekcie jest zbadanie reakcji instytucjonalnej i zmian nastrojów społecznych w regionach, których dotyczy transformacja energetyczna, a także analiza jej wpływu na regionalny rynek pracy i nierówności społeczno-ekonomiczne.

Ostatnią część webinaru zajęły głosy zaproszonych gości, którzy zwracali uwagę m.in na kwestię wysokich wynagrodzeń w górnictwie, wykonane wcześniej badania zatrudnienia w górnictwie autorstwa Ryszarda Marszowskiego z Głównego Instytutu Górnictwa, a także perspektywy sfinansowania procesu sprawiedliwej transformacji z europejskiego Funduszu Odbudowy.

***

Warsztat organizowany był w ramach Projektu TIPPING+. Projekt Tipping+ otrzymał dofinansowanie z Unii Europejskiej w ramach programu badań i innowacji Horyzont 2020 w ramach umowy grantowej nr 884565. Link do strony projektowej znajduje się tutaj: https://tipping-plus.eu/