2017 IBS Jobs Conference: Technology, demography and the global division of labour

Trzecia edycja IBS Jobs Conference została poświęcona zmianom na europejskich i światowych rynkach pracy związanych z postępem technologicznym i zmianami demograficznymi. Podczas 9 sesji tematycznych 26 naukowców przedstawiło wyniki swoich badań. Wśród ponad 20 ekspertów z zagranicy znaleźli się przedstawiciele wiodących ośrodków badawczych z całego świata, m.in.: OECD, Banku Światowego, LSE, DIW, Paris School of Economics. Poniżej publikujemy główne wnioski, prezentacje oraz nagrania filmowe (w języku angielskim).

Polaryzacja zatrudnienia i płac

Paolo Falco (OECD) przedstawił wnioski z raportu OECD Employment Outlook 2017 wskazujące, że większej skali digitalizacji i wykorzystania technologii informacyjno-telekomunikacyjnych towarzyszy większa polaryzacja zatrudnienia oraz wyższe zatrudnienie w sektorze usług a mniejsze w przemyśle. Jako drugi istotny korelat polaryzacji Falco wskazał globalizację, podkreślając, że szczególnie silnym korelatem spadku zatrudnienia w przemyśle jest w krajach OECD konkurencja ze strony Chin 2017 (→ prezentacja). Julien Albertini (Université de Lyon 2) przedstawił model równowagi ogólnej z postępem technologicznym zmniejszającym popyt na pracę rutynową oraz modelem poszukiwań na rynku pracy. Stosując ten model dla Francji i Stanów Zjednoczonych, Albertini postawił tezę, że w USA dla polaryzacji rynku pracy dominujące znaczenie miał postęp technologiczny, natomiast we Francji większą rolę odegrały zmiany w instytucjach rynku pracy (→ artykuł; prezentacja). Vahagn Jerbashian(University of Barcelona) przeanalizował wpływ zmian cen kapitału ICT na zmiany wielkości zatrudnienia w Europie Zachodniej w podziale na pracowników o różnych poziomach płac. Pokazał, że wraz ze spadkiem cen kapitału ICT wysokopłatne zatrudnienie wzrosło, a średniopłatne zmalało. Co ciekawe, efekt ten był silniejszy dla kobiet niż dla mężczyzn. Co więcej, wśród najstarszych pracowników był on słabszy niż wśród tych w sile wieku (→ artykuł; prezentacja). Ivan Torre(Bank Światowy) przedstawił wpływ zmian struktur zawodowych na rozkład zarobków w kilku krajach Europy i Azji Środkowej. Pokazał, że zmiany tych struktur miały znaczny wpływ na rozkład płac w krajach UE (Niemcy, Polska, Hiszpania), ale niewielki w krajach wschodniej Europy i Środkowej Azji (Gruzja, Kirgistan, Rosja). Pokazał także, że wzrost skolaryzacji na poziomie wyższym wyjaśnia istotną część zmian struktur zawodowych (→ artykuł; prezentacja). Mary Kaltenberg (UNU-MERIT) na podstawie danych dla Stanów Zjednoczonych pokazała, że osoby pracujące w zawodach w dużym stopniu polegających na koordynacji wiedzy, otrzymują tzw. premię płacową (ang. knowledge coordination premiums). Zjawisko występuje zwłaszcza w sektorach gospodarki, które są mocno zróżnicowane pod względem rodzaju prac i struktury zawodowej (→ working paper).

Zmiany struktury zadań w pracy

Ważnym tematem konferencji były zmiany struktury zadań wykonywanych w pracy, zwłaszcza przejście od zadań rutynowych do nierutynowych. Piotr Lewandowski (IBS) zaprezentował nową metodologię pomiaru struktury zadań, opartą o dane PIAAC, STEP i CULS. Wskazał, że występują istotne różnice w charakterze tych samych zawodów w różnych krajach, zwłaszcza różniących się poziomem rozwoju gospodarczego, a globalny rozkład prac nierutynowych kognitywnych jest silniej skoncentrowany w krajach najwyżej rozwiniętych niż wynikałoby to z często przyjmowanego założenia identyczności zawodów w różnych krajach (→ prezentacja). Roma Keister(IBS) przeanalizowała związki wieku pracowników ze zmianami struktury zadań wykonywanych w pracy w krajach UE. Pokazała, że zmiany te wśród młodych i starszych pracowników były mniej intensywne niż wśród pracowników w sile wieku. Średni wiek pracowników rósł szybciej w zawodach o większej roli zadań rutynowych, gdyż w zawodach tych malał udział osób najmłodszych a rósł udział osób najstarszych. Wyższa intensywność zadań rutynowych wiązała się z wyższym ryzykiem bezrobocia, zwłaszcza wśród osób młodszych (→ artykuł; prezentacja).

Alessia Lo Turco(Università Politecnica delle Marche) przeanalizowała relacje między wynagrodzeniami a zadaniami wykonywanymi w pracy przez kobiety i mężczyzn w USA. Kobiety, które wykonywały zadania manualne lub kognitywne otrzymywały za nie tzw. premię płacową w porównaniu do mężczyzn. Odwrotnie było w przypadku kobiet zaangażowanych w zadania interpersonalne, które doświadczały tzw. kary płacowej. Objawiała się ona głównie niższym niż w przypadku mężczyzn zwrotem za zadania związane z zarządzaniem lub pracą w zespole (→ abstrakt; prezentacja). Lucas van der Velde(GRAPE i SGH) przeanalizował związki między zmianą technologiczną a zatrudnieniem osób starszych. Korzystając z danych panelowych dla Niemiec i Wielkiej Brytanii, pokazał, że spadek liczby godzin pracy wśród osób starszych w zawodach narażonych na automatyzację był niewielki i dotyczył tylko pracowników powyżej 60. roku życia. Ponadto wyniki wykazały jedynie bardzo mały związek pomiędzy intensywnością rutynowych zadań w pracy a wczesnym przechodzeniem na emeryturę (→ artykuł; prezentacja). Martina Bisello(Eurofound) przedstawiła metodologię pomiaru struktury zadań wykonywanych w pracy opracowaną przez Eurofound w oparciu o kilka zbiorów danych, w tym European Working Conditions Survey. Metodologia ta pozwala na dokładniejsze przyjrzenie się zmianom na rynku pracy pod kątem struktury wykonywanych zadań. W szczególności metodologia Eurofoundu kładzie nacisk na odróżnienie samego rodzaju zadań od sposobu ich wykonywania (→ artykuł).

Technologia ICT i globalizacja a zatrudnienie i płace

Ulrich Zierahn(ZEW) zaprezentował oszacowania dla Niemiec wskazujące, że adaptacja technologii ICT prowadziła do wzrostu zatrudnienia ogółem, choć efekt był ilościowo niewielki. Co prawda zmiany powodowały obniżenie zatrudnienia osób wykonujących prace rutynowe, to dominował pozytywny wpływ na rozwój sektora usług i łączny popyt na pracę wynikający z wyższej produktywności (→ abstrakt). Luca Marcolin(OECD) pokazał, że innowacyjność (wyrażana liczbą patentów) przyczynia się do wzrostu zatrudnienia w przemyśle a postęp technologiczny zwiększa zatrudnienie osób wykonujące prace nierutynowe i zmniejsza zatrudnienie osób wykonujących prace rutynowe (→ artykuł; prezentacja). Aleksandra Parteka (Politechnika Gdańska) pokazała, że płace w Europie są niższe w branżach, które w procesie produkcji w większym stopniu korzystają z importowanych dóbr pośrednich. Efekt ten jest zauważalny zwłaszcza w przemyśle, w krajach Europy Zachodniej i Południowej i jest związany zwłaszcza z importem dóbr pośrednich z krajów na względnie niskim poziomie rozwoju (→ abstrakt). Jens Mohrenweiser (Bournemouth University) przeanalizował skutki reformy szkoleń zawodowych w Niemczech, która pociągnęła za sobą wzrost liczby młodych pracowników z wysokimi umiejętnościami IT. W jej efekcie pogorszyła się sytuacja pracowników wcześniej pracujących w tym samym zawodzie i nie posiadających nowo przekazywanych kompetencji – tempo wzrost ich płac oraz szanse awansu zmniejszyły się (→ abstrakt; prezentacja).

Edukacja, umiejętności, luka płacowa

Sara de la Rica (University of the Basque Country) wykorzystała dane PIAAC do empirycznej analizy luki płacowej pomiędzy kobietami i mężczyznami. W sesji zamykającej konferencję przedstawiła wyniki wskazujące, że różnice w umiejętnościach między płciami wyjaśniają część zróżnicowania płac. Różnice dotyczą umiejętności matematycznych i są większe wśród osób starszych, ale nie występują w przypadku umiejętności czytania (→ prezentacja). Na edukacji skupił się Maurizio Bussolo (Bank Światowy), który zaprezentował symulacje zmian globalnych nierówności dochodów z pracy, jakich można się spodziewać w związku z nadchodzącym boomem edukacyjnym w krajach na niskim i średnim poziomie rozwoju. Zgodnie z jego wynikami, jeśli popyt na wykwalifikowanych pracowników dorówna ich podaży na rynku pracy, to globalne nierówności dochodowe się zmniejszą, choć w niektórych krajach rozwijających się mogą wzrosnąć nierówności wewnętrzne (→ artykuł; prezentacja). Natomiast Ekaterina Skoglund (IOS Regensburg) porównała efekty niedopasowania struktury wykształcenia do struktury popytu na pracę przed i po kryzysie ekonomicznym lat 2008-2009. W krajach, które po 2008 roku charakteryzowały się większym niedopasowaniem edukacji do rynku pracy, dodatkowy rok edukacji silniej zmniejszał ryzyko bezrobocia (→ abstrakt).

Nierówności między kobietami i mężczyznami na rynku pracy

Agnieszka Piasna (European Trade Union Institute – ETUI) wskazała, że postępująca digitalizacja, automatyzacja i zmiana technologiczna nie zacierają różnic w sytuacji na rynku pracy kobiet i mężczyzn, a w nowo pojawiających się formach pracy także widoczne są różnice w płacach i pozycji zawodowej kobiet i mężczyzn (→ artykuł; prezentacja). Cristiano Perugini(University of Perugia) przedstawił związki między politykami oszczędnościowymi a różnicami w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn w UE. Programy oszczędnościowe, wdrożone podczas Wielkiej Recesji lub bezpośrednio po jej zakończeniu, wiązały się ze wzrostem skorygowanej luki płacowej pomiędzy kobietami a mężczyznami, oraz spadkiem prawdopodobieństwa zatrudnienia kobiet w wysokopłatnych sektorach gospodarki (→ artykuł; prezentacja). Iga Magda (IBS, SGH) skupiła się na zależnościach pomiędzy wiekiem firmy a luką płacową, która okazuje się być znacznie niższa w firmach istniejących krócej niż w starszych firmach, zarówno w krajach Europy Środkowo-Wschodniej (w Polsce, Czechach, Słowacji i na Węgrzech), jak i w wybranych krajach Europy Zachodniej (Hiszpanii, Portugalii, Szwecji i we Włoszech) (→ abstrakt; prezentacja). Szymon Czarnik(Uniwersytet Jagielloński) wykorzystał badanie Bilansu Kapitału Ludzkiego do analizy segregacji zawodowej kobiet i mężczyzn w kontekście samooceny umiejętności przez osoby poszukujące pracy oraz preferencji pracodawcy dotyczących płci i umiejętności pracowników w Polsce. Wskazał, że choć firmy ujawniające preferencje dotyczące płci pracowników częściej preferują zatrudnianie mężczyzn, to im większa firma i im wyższy poziom edukacji wymagany na danym stanowisku, tym preferencja ta jest słabsza (→ abstrakt; prezentacja).

Mechanizmy zmian i różnic płac były jednym z wątków pojawiających się w wielu sesjach. Paweł Bukowski (London School of Economics) wykorzystał dane na temat kilkuset największych firm w Wielkiej Brytanii by pokazać, że choć firmy dzielą się zyskami z pracownikami, to siła zjawiska osłabiła się od 2000 roku.Przyczyny tej zmiany nie są jeszcze zidentyfikowane. Na podstawie danych dotyczących Włoch, Marina Töpfer (Uniwersytet Erlangen-Nuremberg) pokazała, że choć głównym źródłem różnic w płacach w zależności od wieku (ang. age pay gap) są różnice indywidualne, to pracownicy starsi otrzymują wyższe wynagrodzenia niż ich młodsi współpracownicy zatrudnieni w tym samym zawodzie i branży, na podobnym stanowisku i z podobnym doświadczeniem zawodowym (→ artykuł).

Wyzwania demograficzne i zatrudnienie osób starszych

Johannes Geyer (DIW) przedstawił wpływ podniesienia wieku wymaganego do uzyskania wcześniejszej emerytury przez kobiety na rynek pracy Wskazał, że reforma wprowadzona w Niemczech w 1999 roku miała silny pozytywny wpływ na wskaźniki zatrudnienia i umiarkowany na stopę bezrobocia, łącznie przynosząc korzyści ekonomiczne. Co ciekawe, po reformie nie wystąpił wzmożony napływ do systemu rentowego (→ artykuł; prezentacja). Alessandro Tondini (Paris School of Economics) zidentyfikował skutki obniżenia wieku emerytalnego mężczyzn w Afryce Południowej. Pokazał, że zmiana ta miała silny negatywny wpływ na zatrudnienie starszych mężczyzn, ale tylko w gospodarce nieformalnej (→ artykuł; prezentacja). Agnieszka Chłoń Domińczak (SGH, IBE) wskazała, że starzenie się populacji w Polsce będzie obniżać oczekiwaną wielkość zagregowanego dochodu osób pracujących. Aby tego uniknąć, potrzebny jest wzrost produktywności pracowników i wydłużenie okresu aktywności zawodowej (→ abstrakt; prezentacja).

***

Dziękujemy za interesujące prezentacje oraz cenne uwagi i dyskusję!

realizacja: Kuba Kiljan