Czy Polsce opłaca się rezygnować z węgla? - IBS

W przededniu szczytu klimatycznego ONZ dyskutowaliśmy o skutkach wyboru jednej z dwóch ścieżek transformacji polskiej energetyki: dekarbonizacji (znaczącej redukcji emisji CO₂) lub jej braku. W pierwszej części seminarium pokazaliśmy, który ze scenariuszy byłby droższy z punktu widzenia kosztów bieżących i inwestycyjnych. Przeanalizowaliśmy także wpływ obu scenariuszy na emisję CO₂, PKB czy bezrobocie. W drugiej części skonfrontowaliśmy ze sobą dwie potencjalnie kluczowe technologie dla ewentualnej dekarbonizacji: energetykę jądrową i farmy wiatrowe na morzu. Finalnym elementem seminarium był panel dyskusyjny z udziałem przedstawicieli instytucji publicznych, organizacji pozarządowych oraz sektora nauki.

Optymalny miks energetyczny dla Polski – scenariusze i ich skutki do 2050 roku

Punktem wyjścia do dyskusji były wyniki badań IBS opisane w raporcie „Risks associated with the decarbonisation of the Polish power system” (podsumowanie w języku polskim → zobacz), którego premiera odbyła się podczas seminarium. Na początku seminarium Marek Antosiewicz (IBS, SGH) przedstawił optymlane (najtańsze) miksy energetyczne dla Polski. Pokazał, że nawet w wariancie bazowym (braku dekarbonizacji) w najtańszym miksie energetycznym udział węgla zacząłby maleć. Stałoby się to jednak stosunkowo późno i na mniejszą skalę. Dekarbonizacja wymusza szybsze zmiany i większe zróżnicowanie miksu energetycznego. W 2050 roku w 27% będzie składał się z energii jądrowej, w 20% z energii uzyskiwanej z wiatru na lądzie, a w 13% z gazu. Odpowiednio 13% i 6% udziału uzyskają biogaz i biomasa, które mają marginalne znaczenie w scenariuszu bazowym. Pozostałe około 20% pokryje węgiel oraz inne technologie. Według symulacji przeprowadzonych w IBS – nie ma istotnych różnic między dekarbonizacją oraz jej brakiem w zakresie wpływu na PKB, bezrobocie i inne zmienne makroekonomiczne (→ zobacz prezentację).

Nieekonomiczne ryzyka dekarbonizacji lub jej braku

Następnie Jan Witajewski-Baltvilks (IBS, UW) poszerzył analizę ekonomiczną o ryzyka realizacji scenariusza dekarbonizacji oraz bazowego (braku dekarbonizacji). Pokazał, że dekarbonizacja nie musi oznaczać masowych zwolnień w górnictwie. Problem mniejszej stabilności dostaw energii można natomiast rozwiązać poprzez np. stosunkowo elastyczną produkcję energii z gazu. W kontekście rozwoju technologii związanej z odnawialnymi źródłami energii pokazał, że choć transformacja mogłaby oznaczać większe uzależnienie polskiej gospodarki od dostawców technologii z zagranicy, to polski przemysł ma potencjał, aby skutecznie odpowiedzieć na to wyzwanie.

W analizie ryzyk związanych ze scenariuszem braku dekarbonizacji zwrócił uwagę na mniejsze bezpieczeństwo energetyczne Polski i słabszą pozycją na arenie międzynarodowej. Długoterminowe utrzymywanie obecnego systemu energetycznego będzie oznaczało konieczność zwiększenia efektywności wydobycia i produkcji węgla, a więc koszty inwestycyjne. Na świecie zarysowuje się wyraźny trend odchodzenia od węgla, więc rozwijane w Polsce technologie będą w wymiarze globalnym mało przydatne. (→ zobacz prezentację)

Farmy wiatrowe na Bałtyku – wyzwania fazy przed-rozwojowej

W drugiej części seminarium skonfrontowaliśmy ze sobą energetykę jądrową i morską energetykę wiatrową. Jakub Sawulski (IBS, SGH) przedstawił wyzwania związane z wdrożeniem systemu morskich farm wiatrowych w Polsce. Położenie geograficzne stawia Polskę w roli kluczowego aktora dla większej eksploracji Morza Bałtyckiego przez morską energetykę wiatrową. Przedstawił wyzwania dla wdrożenia tej technologii, m.in.: nieprzewidywalną politykę publiczną, ograniczoną infrastrukturę przesyłową, niską jakość badań naukowych oraz słaby przepływ wiedzy między sektorami biznesu i nauki. (→ zobacz prezentację, → zobacz IBS Working Paper)

Jerzy Lipka z Obywatelskiego Ruchu na Rzecz Energetyki Jądrowej przedstawił zagadnienie związane z energetyką jądrową, m.in.: ilość paliwa zużywanego rocznie, wydajność energetyczną, różnice pomiędzy reaktorami, a także krótką historię projektu budowy elektrowni w Żarnowcu.

„Węgiel, wiatraki czy atom? Ryzyka zmiany kierunku”

W ostatniej części seminarium dyskutowaliśmy o wadach i zaletach różnych ścieżek transformacji. W dyskusji panelowej udział wzięli: Robert Jeszke (Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami), Jerzy Lipka (Obywatelski Ruch na Rzecz Energetyki Jądrowej), Joanna Maćkowiak-Pandera (Forum Energii), Łukasz Sawicki (Ministerstwo Energii, Departament Energii Jądrowej), Jan Witajewski-Baltvilks (Instytut Badań Strukturalnych, Uniwersytet Warszawski). Dyskusję prowadził Daniel Kiewra (IBS).

Węgiel powoli przechodzi na emeryturę – mówiła Joanna Maćkowiak-Pandera (Forum Energii). Stwierdziła, że wykorzystanie własnych zasobów surowcowych jest ważne, ale korzystanie jedynie z własnych źródeł jest luksusem.

Kluczowe znaczenie dla opłacalności elektrowni węglowych mają ceny uprawnień do handlu emisjami CO2 – EU ETS. Robert Jeszke (KOBiZE) opowiedział o kształtowaniu się ich wysokości. Według niektórych analityków ceny EU ETS wzrosną, a po 2020 przez kilka lat będą spadały. Jednak prognozowanie cen nie jest oczywiste.

Zdjęcia i filmy: Kuba KiljanJan Witajewski-Baltvilks (IBS, UW) porównywał optymalny miks energetyczny przedstawiony przez Ministerstwo Energii w „Polityce energetycznej Polski do 2040 roku” z badaniami IBS. Mówił, że w optymalnych miksach energetycznych zaproponowanych przez IBS jest miejsce zarówno na energetykę jądrową, jak i energetykę wiatrową (morską i lądową). Łukasz Sawicki (Ministerstwo Energii) streścił, na jakim etapie znajdują się prace związane z budową elektrowni atomowej. Inwestor PGE J1 prowadzi badania w dwóch potencjalnych lokalizacjach – Lubiatowie i Żarnowcu. W kontekście ewentualnego sprzeciwu społecznego wobec budowy elektrowni atomowej, Jerzy Lipka (Obywatelski Ruch na Rzecz Energetyki Jądrowej) podkreślał, że opór społeczny dotyczy także odkrywek węgla brunatnego i wiatraków na lądzie.

***

Dziękujemy za udział i cenne komentarze!

***

Seminarium zostało zrealizowane w ramach projektu TRANSrisk, finansowanego z programu badawczego Komisji Europejskiej Horyzont 2020 (nr grantu: 642260).