Zatrudnienie w Polsce 2011 – Ubóstwo a praca

Rosnący dobrobyt Polaków nie jest dystrybuowany równomiernie, a część polskiego społeczeństwa nie jest w stanie zaspokajać swoich najprostszych potrzeb. Poprawa sytuacji gospodarczej redukuje zagrożenie ubóstwem, natomiast jeśli takie ryzyko zaistnieje, pomoc powinna być udzielana w sposób skuteczny i efektywny – piszą w raporcie „Zatrudnienie w Polsce 2011 – Ubóstwo a praca” przygotowanym na zlecenie Centrum Rozwoju Zasobów Ludzki eksperci Instytut Badań Strukturalnych.

W pierwszej części raportu autorzy koncertują się na wyjaśnieniu, czym właściwie jest ubóstwo, i do jakiego stopnia związane jest ze zjawiskami takimi jak deprywacja materialna czy wykluczenie społeczne. Pokazane są też w niej czynnik charakterystyczne dla ubóstwa w Polsce na tle innych krajów Unii Europejskiej, a także jego regionalny i lokalny wymiar. Autorzy zastanawiają się też, na ile ubóstwo wynika z cech gospodarki krajowej, regionalnej oraz indywidualnych cech jednostek. Wprowadzone w tej części tematy tworzą panoramę treści poruszanych w kolejnych częściach raportu.

Drugą część poświęcono ubóstwu wybranych grup: osób starszych, dzieci i niepracujących. Przeprowadzone analizy pozwalają autorom na rozprawienie się z mitami krążącymi na ten temat, a także na wydobycie tych charakterystyk, które pozostają szczególnie istotne z perspektywy konstruowania instrumentów wsparcia dedykowanych dla grup szczególnie zagrożonych ubóstwem. Zagadnienie to wśród dzieci ma swoje rozszerzenie w przeprowadzonej analizie międzypokoleniowego wymiaru ubóstwa, w której przedstawiamy czynnik na niego wpływające oraz możliwe drogi przeciwdziałania temu zjawisku.

Trzecia część dedykowana jest związkom między nierównościami dochodowymi a sytuacją na rynku pracy. W tej części zmiany rozkładu płac w Polsce konfrontowane są z dynamiką ubóstwa. Towarzyszy im refleksja na temat wpływu na ubóstwo przemian społecznych w polskim społeczeństwie, między innymi struktury gospodarstw domowych czy aktywności zawodowej kobiet. Istotne rolę odgrywa spojrzenie na pracujących ubogich (tzw. working poor), które pozwala określić, czy przyczyny stanu, w którym nawet praca zarobkowa nie pozwala osiągnąć minimalnego poziomu dochodów tkwią w większym stopniu w charakterystykach gospodarstwa domowego czy wykonywanej pracy. Stawiane jest w niej także pytanie o to, czy sytuacja ubogich gospodarstw domowych utrwala się, czy też podejmowanie niskopłatnej pracy rzeczywiście pozwala wyrwać się z ubóstwa.

Część czwarta poświęcona jest narzędziom i instrumentom walki z ubóstwem. Opisany we wcześniejszych częściach stan rzeczy pozwala przyjrzeć się skuteczności i efektywności wykorzystywanych w Polsce narzędzi polityki społecznej, zarówno podatkowych, jak i świadczeniowych. Szczególne miejsce w tej części zajmie kwestia finansowego wsparcia rodzin z dziećmi, jako elementu polityki społecznej i demograficznej. Kluczowym elementem są symulacje wpływu na poziom ubóstwa w Polsce hipotetycznych zmian w elementach funkcjonującego systemu wsparcia. Podsumowanie raportu stanowią rekomendacje dla polityki publicznej.