Modelowanie systemów emerytalnych w warunkach niepełnej racjonalności – propozycje dla polityki gospodarczej

Większość modeli makroekonomicznych reform systemów emerytalnych zakłada, że ludzie są dalekowzroczni i postępują racjonalnie. W  modelach tych, prawidłowa odpowiedź na długowieczność oraz niektóre reformy systemu emerytalnego polega na zwiększeniu prywatnych oszczędności dobrowolnych oraz podaży pracy. Tymczasem dane ze świata rzeczywistego sugerują, że taka reakcja, jeśli w ogóle występuje, jest stosunkowo słaba. Prawdopodobnie jest to przejawem silnego wpływu czynników krótkofalowych na oszczędności w cyklu życia oraz podaż pracy.
W ramach realizowanego projektu „Modelowanie systemów emerytalnych” zaprojektujemy zatem modele z niepełną racjonalnością, które będą w stanie przynajmniej częściowo replikować tę własność rzeczywistości. W takim modelu będzie można przeanalizować ex ante, czy i jakie instrumenty zachęcające do oszczędzania na emeryturę mogą być skuteczne i podnosić dobrobyt.

Dlaczego projekt jest interesujący dla ogółu?

Od dekad reformy systemów emerytalnych w wielu krajach europejskich, zwłaszcza w Polsce, wprowadza się bez oceny ex ante ich prawdopodobnych skutków – tak pod względem efektów makroekonomicznych jak i dobrobytowych. Nasze wyniki będą w stanie wesprzeć decyzje dotyczące kształtu tzw. III filara emerytalnego, zanim zostaną podjęte jakiekolwiek decyzje.

W jakim kierunku zmierza badanie? Jaki jest cel badań?

W pierwszej kolejności przeprowadzimy analizę empiryczną zależności pomiędzy cechami psychologicznymi i decyzjami o inwestycjach finansowych. Analiza zostanie przeprowadzona na danych jednostkowych, pochodzących z Niemiec. Dotąd literatura skupiała się na wiedzy finansowej, ale pomijała czynniki behawioralne.

Po drugie, przetestujemy empirycznie założenie, które leży u podstaw większości modeli makroekonomicznych: wybór pomiędzy konsumpcją i oszczędnościami wynika z takich samych zależności w cyklu życia. Bazując na dotychczasowych dokonaniach literatury przetestujemy założenie o przechodniości preferencji z wnioskami dla decyzji o oszczędzaniu w cyklu życia.

Po trzecie, wykorzystamy wnioski z obu analiz empirycznych, by skonstruować model OLG z prywatnymi oszczędnościami dobrowolnymi, wiedzą finansową oraz ograniczoną racjonalnością. W tym modelu przeprowadzimy eksperymenty polegające na wprowadzeniu instrumentów wspierających oszczędzanie na emeryturę. Przeanalizujemy efekty makroekonomiczne oraz dobrobytowe takich instrumentów.

***

Projekt realizowany ze środków Narodowego Centrum Nauki
przyznanych na podstawie decyzji numer DEC-2014/15/G/HS4/04638
(nr wniosku o dofinansowanie – 2014/15/G/HS4/04638; konkurs “BEETHOVEN”).