Sprawiedliwa Transformacja w Regionie Śląskim

Seminarium IBS pod patronatem Marszałka Województwa Śląskiego miało na celu omówienie zmian na rynku pracy wynikających z ograniczenia wydobycia węgla kamiennego oraz ocenę perspektyw zatrudnienia górników poza sektorem górniczym. Podczas seminarium eksperci IBS zaprezentowali swój najnowszy raport „Sprawiedliwa transformacja węglowa w regionie śląskim. Implikacje dla rynku pracy”. Zachęcamy do zapoznania się z materiałami z seminarium – prezentacjami oraz podsumowaniem.

Spotkanie otworzył Wicemarszałek Województwa Śląskiego, Pan Wojciech Kałuża, który w swoim wystąpieniu podkreślał duże znaczenie szerokiego dialogu, który jest potrzebny dla stawienia czoła wyzwaniom stojącym przed województwem. Zaznaczył, że sprawiedliwa transformacja jest jednym z takich wyzwań, przypominając przy tym aktywne zaangażowanie przedstawicieli województwa w prace Platformy Regionów Węglowych.

Analiza wpływu transformacji na rynek pracy

Pierwszą część seminarium otworzył dr Jan Witajewski-Baltvilks, który przedstawił prognozy dotyczące transformacji gospodarczej w regionie śląskim oraz analizę wpływu tej transformacji na rynek pracy (→prezentacja). Konieczność ograniczenia emisji CO2 zgodnie z porozumieniem Paryskim oznacza, że w najbliższym czasie możemy się spodziewać zaostrzenia polityki klimatycznej w Europie oraz globalnego postępu technologii niskoemisyjnych. Te dwie siły doprowadzą do spadku zużycia węgla w Polskiej gospodarce, a co za tym idzie spadku zatrudnienia. Nadchodząca transformacja nie będzie jednak tak dotkliwa jak ta z lat 90-tych, ponieważ redukcja zatrudnienia będzie rozłożona w czasie. Osoby, których kopalnie zostaną zamknięte zanim osiągną wiek emerytalny, będą mogły znaleźć pracę w rozwijającym się na Śląsku przemyśle.

Badanie ankietowe górników

W drugim wystąpieniu dr Daniel Kiewra omówił wyniki przeprowadzonej w KWK ROW ankiety (→prezentacja). Zwrócił on szczególnie uwagę na punkty styczne odpowiedzi udzielanych przez ankietowanych górników i analizy makroekonomicznej zaprezentowaną przez Jana Witajewskiego-Baltvilksa. 

Górnicy pytani o ewentualny kierunek poszukiwania pracy poza obecnym sektorem w pierwszej kolejności wskazują sektor wydobywczy nie związany z węglem kamiennym, co biorąc pod uwagę ich obecne doświadczenie zawodowe nie może dziwić. Jako alternatywę wskazują również sektor transportu, motoryzacji czy budownictwa. Najbardziej obiecujący pod względem kreowania nowych miejsc pracy dla górników wydaje się sektor motoryzacyjny. Szanse górników na rynku pracy dodatkowo wzmacnia fakt, iż większość z nich ocenia swoje kwalifikacje zawodowe jako stwarzające realną możliwość otrzymania pracy poza górnictwem.

Najważniejszymi kryteriami przy wyborze nowego miejsca prac są wysokość wynagrodzenia oraz stabilność zatrudnienia. Wynagrodzenia w sektorach wskazywanych przez górników są zdecydowanie niższe niż w górnictwie. Część górników jest oczywiście gotowa zaakceptować niższe zarobki, ale jedynie w niewielkim stopniu. Nieco ponad 1/4 badanych byłaby skłonna podjąć pracę poza górnictwem węgla kamiennego z wynagrodzeniem niższym o około 250 zł, a tylko nieliczni byliby skłoni obniżyć swoje wynagrodzenie maksymalnie o 750 zł. Jednak niemal połowa ankietowanych zdecydowanie nie wyraża zgody na pracę za mniejsze wynagrodzenie niż obecnie otrzymuje w kopalni.

Instrumenty sprawiedliwej transformacji

W części poświęconej operacjonalizacji wyników badań, Aleksander Szpor zaprezentował nowe spojrzenie na polityki związane ze sprawiedliwą transformacją na Śląsku (→prezentacja). Wskazywał, że w odniesieniu do górnictwa od lat obecne są instrumenty skierowane na łagodzenie konsekwencji transformacji, głównie poprzez transfery pieniężne. Tymczasem istotne jest szersze wprowadzanie nowych instrumentów, które pozwolą unikać problemów w przyszłości obejmując nie tylko straty mierzone pieniężnie, ale również te, które dotyczyć będą funkcji społecznych i kulturowych związanych z pracą w górnictwie węgla. Firmy sektora górniczego mogą włączyć się w sprawiedliwą transformację otwierając się na działalność w nowych branżach i oferując nowe miejsca pracy górnikom. Z punktu widzenia sprawiedliwości samego procesu, istotna jest ewolucja trybu konsultacji społecznych, w których adresaci polityk są nie tylko dopuszczani, ale aktywnie zachęcani do udziału w wypracowaniu nowych polityk. Taki tryb pomoże zwiększyć skuteczność polityk oraz legitymizować działania władz w tym zakresie.

Okrągły stół interesariuszy

Druga część spotkania przeznaczona była na dyskusję o transformacji regionu z najważniejszymi interesariuszami. W okrągłym stole udział wzięli: Stefania Koczar-Sikora z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego, Jerzy Janczewski (wiceprezes zarządu Polskiej Grupy Górniczej S.A. ds. pracowniczych), Bogusław Studencki (sekretarz generalny FZZ), Marek Zychla (prezes Śląskiego Związku Pracodawców Prywatnych i przewodniczący zespołu problemowego WRDS) oraz Krzysztof Wrana (przewodniczący Rady Programowej Fundacji Kreatywny Śląsk).

Stefania Koczar-Sikora przedstawiła najważniejsze założenia aktualizacji Strategii Rozwoju województwa śląskiego. Strategia ta przedstawia strategie branżowe. Koczar-Sikora zwróciła również rolę na aktywność platformy węglowej. Wyraziła również nadzieję, że środki na sprawiedliwą transformację znajdą się w nowym budżecie Unii Europejskiej.

Krzysztof Wrana odniósł się do regionalnej polityki rewitalizacji. Zwrócił także uwagę, że strategia regionu jest w coraz większym stopniu oparta na wiedzy i innowacjach. Wrana zauważył kryzys kapitału zaufania. Cześć osób sprzeciwia się transformacji ze względu na negatywne doświadczenia z przeszłości.

Bogusław Studencki przyznał, że nieufność wobec zmian wynika z trudnych doświadczeń pracowników na Śląsku w latach 90tych, szczególnie nierozważnej likwidacji całych zakładów. Zauważył jednak, że dziś sytuacja może wyglądać inaczej, ponieważ rozmowy o transformacji zaczynają się wcześnie. Zaznaczył jak ważne jest, aby wszyscy wiedzieli jakie są plany dla regionu, podkreślając, że najgorsze byłoby zarządzanie szokowe. Studencki zwrócił także uwagę, że sektor potrzebuje nowych pracowników.

Jerzy Janczewski również przyznał, że w sektorze wśród pracowników wystąpiła luka pokoleniowa i sektor potrzebuje nowych pracowników. Zwrócił również uwagę na bardzo wysokie koszty transformacji i odchodzenia od węgla. Janczewski zaznaczył, że podstawowym celem Polskiej Grupy Górniczej jest stabilne zaopatrzenie sektora energetycznego. Zdając sobie jednak sprawę z globalnych procesów, PGG inwestuje również w nowe technologie.

Marek Zychla przedstawił założenia porozumienia na rzecz zintegrowanej polityki rozwoju województwa śląskiego wypracowywanego przez Wojewódzką Radę Dialogu Społecznego. Najważniejsze tezy tego porozumienia to reindustrializacja i rewitalizacja rozumiana jako przywrócenie funkcji przemysłowych terenom poindustrialnym. W jego opinii Śląsk może być przemysłowym sercem Polski.

***

Dziękujemy za udział i cenne komentarze!