Pierwszy raport Fairwork Polska 2024: Jak wyglądają warunki pracy platformowej w Polsce?

Czym jest projekt Fairwork?

Projekt Fairwork to globalna inicjatywa mająca na celu ocenę warunków pracy na platformach cyfrowych i promowanie minimalnych standardów uczciwości w gospodarce platformowej. Koordynowany przez Oxford Internet Institute oraz WZB Berlin Social Science Center, projekt działa w 39 krajach na pięciu kontynentach, w tym w Polsce. Fairwork opiera się na pięciu zasadach: uczciwej płacy, uczciwych warunkach, przejrzystych umowach, sprawiedliwym zarządzaniu i reprezentacji pracowników. Dzięki analizie dokumentów, wywiadom z pracownikami oraz dialogowi z platformami, Fairwork dostarcza rzetelnych ocen i rekomendacji dla decydentów, firm i konsumentów. Jego celem jest budowanie bardziej sprawiedliwej przyszłości pracy, w której prawa osób świadczących pracę są szanowane i chronione.

Czy pracownicy platformowi w Polsce mogą liczyć na uczciwe traktowanie?

Raport analizuje sześć największych platform działających w Polsce – Bolt, Glovo, FreeNow, Pyszne.pl/Just Eat Takeaway, Uber i Uber Eats – pod kątem pięciu kluczowych zasad Fairwork. Wyniki? Żadna z ocenianych platform nie spełniła minimalnych standardów uczciwej pracy.

• Uczciwa płaca: Tylko jedna platforma, Pyszne.pl/Just Eat Takeaway, zapewnia wynagrodzenie powyżej minimalnej stawki godzinowej. Pozostałe firmy, opierając swoje struktury wynagrodzeń na algorytmach, nie gwarantują nawet minimalnych zarobków.
• Uczciwe warunki: Ochrona pracowników przed ryzykiem i wypadkami związanymi z pracą pozostawia wiele do życzenia. Tylko Pyszne.pl spełnia standardy ochrony, choć niektóre platformy, takie jak Glovo, oferują częściowe środki bezpieczeństwa.
• Uczciwe umowy: Większość platform nie zapewnia jasnych i dostępnych umów, a kwestie związane z ubezpieczeniem społecznym nadal pozostają problematyczne.
• Uczciwe zarządzanie: Mechanizmy antydyskryminacyjne i procesy odwoławcze są wciąż na niskim poziomie, choć na tle konkurencji wyróżniają się Glovo i Pyszne.pl.
• Uczciwa reprezentacja pracowników: Większość firm ignoruje głos pracowników w procesach decyzyjnych. Jedynie Pyszne.pl angażuje się w dialog ze związkiem zawodowym.

Rola pośredników w gospodarce platformowej

Jednym z najbardziej niepokojących wniosków raportu jest kluczowa rola pośredników w gospodarce platformowej w Polsce. Platformy takie jak Uber, Bolt czy Glovo często korzystają z partnerów flotowych, którzy de facto „zatrudniają” pracowników na nietypowych zasadach, takich jak umowy najmu zamiast typowych form zatrudnienia. Ten system prowadzi do komplikacji związanych z dostępem do praw pracowniczych i zabezpieczeń społecznych, takich jak płaca minimalna, ubezpieczenie zdrowotne czy emerytalne. Prowadzi to także do unikania opodatkowania, bo wielu kierowców i kurierów nie wie, że powinno samemu odprowadzić podatek od umowy najmu. Pośrednicy, zamiast zapewniać wsparcie, nierzadko pogłębiają problemy, stosując agresywne strategie optymalizacji podatkowej i pozostawiając pracowników w szarej strefie prawnej. To zjawisko, opisane w raporcie, podkreśla pilną potrzebę wprowadzenia bardziej rygorystycznych regulacji i nadzoru nad działalnością pośredników, aby poprawić sytuację pracowników w tej dynamicznie rozwijającej się branży

Badania na Uniwersytecie Warszawskim i w Instytucie Badań Strukturalnych

Raport powstał dzięki współpracy naukowców z Uniwersytetu Warszawskiego, Instytutu Badań Strukturalnych, WZB Berlin Science Centre i Oxford Internet Institute. Wywiady z pracownikami zostały przeprowadzone przez studentów socjologii w ramach zajęć prowadzonych przez dr. Karola Muszyńskiego na Uniwersytecie Warszawskim.

Dlaczego ten raport ma znaczenie?

Praca platformowa w Polsce rozwija się dynamicznie, ale wyniki raportu wskazują na potrzebę pilnych zmian. W kontekście wdrażania europejskiej dyrektywy, raport Fairwork stanowi ważny głos w debacie o przyszłości pracy w Polsce. To sygnał ostrzegawczy dla platform, decydentów i pracowników, który nie pozwala ignorować problemów związanych z uczciwością pracy.