
Centrum Konferencyjne Zielna
rozpoczęcie
zakończenie
ul. Zielna 37, Warszawa
Czy Polska jest krajem dużych nierówności ekonomicznych?

Nierówności dochodowe w Polsce w latach 1892-2015

Czy Polska jest państwem opiekuńczym?

Nieprzestrzeganie płacy minimalnej a luka płac między kobietami a mężczyznami w Europie

Czy i jak redukować nierówności ekonomiczne? Wnioski z panelu dyskusyjnego
Kwestię pozostałych instrumentów polityki społecznej, mogących redukować poziom nierówności, poruszono podczas dyskusji, w której udział wzięli: Michał Brzeziński (Uniwersytet Warszawski, Instytut Badań Strukturalnych), Marek Kośny (Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Narodowa Rada Rozwoju), Piotr Lewandowski (Instytut Badań Strukturalnych) i Ryszard Szarfenberg (Uniwersytet Warszawski, EAPN Polska). Prowadzący Grzegorz Siemionczyk (Parkiet, Rzeczpospolita) rozpoczął dyskusję zaczepnym pytaniem: Czy polityka społeczna powinna w ogóle zmniejszać nierówności? W odpowiedzi Michał Brzeziński odwołał się do nierówności szans, które w percepcji społecznej powinny być wyrównywane, a które są przyczyną ok. 10-15% nierówności dochodowych. Marek Kośny (Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Narodowa Rada Rozwoju) zwrócił uwagę, że chociaż nie znamy ekonomicznie optymalnego poziomu nierówności i nie wiemy, jak dalece powinniśmy je redukować, to należy pilnować, by obecny poziom nierówności nie powodował konfliktów społecznych. Twarde dane to jedno, a świadomość społeczna drugie – trzeba uważać, kiedy nierówności przekraczają poziom akceptowany w społeczeństwie – mówił Marek Kośny.Nierówności w dostępie do edukacji
W kontekście nierównego dostępu do dobrej jakości edukacji w Polsce Ryszard Szarfenberg (Uniwersytet Warszawski, EAPN Polska) zwracał uwagę, że upowszechnienie edukacji wpływa na egalitaryzację dochodów. Zastrzegał jednak, że łatwiej zmierzyć wpływ świadczeń pieniężnych na nierówności niż wpływ edukacji, dobrej opieki zdrowotnej i innych usług. Piotr Lewandowski (Instytut Badań Strukturalnych) stwierdził, że Polska wypada relatywnie dobrze na tle innych krajów, jeśli chodzi o przekraczanie ograniczeń związanych z brakiem wykształcenia rodziców. Warto jednak mieć na uwadze, że wykształcenie to niekoniecznie umiejętności i że sposób, w jaki poziom osiągniętego wykształcenia przekłada się na sytuację dochodową, silnie zależy od kontekstu społeczno-ekonomicznego.Reagować na skutki czy przyczyny?
W dalszej części spotkania dyskutowano o tym, czy powinniśmy koncentrować się na przyczynach, czy na skutkach nierówności. Ryszard Szarfenberg zwrócił uwagę na istnienie zarówno instrumentów redystrybucyjnych, jak i predystrybucyjnych. Zaznaczył, że instrumenty predystybucyjne – których zadaniem jest niwelowanie przyczyn – są trudniejsze w stosowaniu i implementacji. Według Michała Brzezińskiego narzędzia pre- i redystrybucyjne są komplementarne. Dobrym elementem polityki predystrybucyjnej byłoby zwiększenie wydatków na opiekę zdrowotną, której jakość ma bardzo duże znaczenie w budowaniu kapitału ludzkiego. Jeśli chodzi o instrumenty redystrybucyjne, to – według Brzezińskiego – podnoszenie kwoty wolnej od podatku ma znikomy efekt. Należałoby wprowadzić ulgi podatkowe dla najmniej zarabiających i podnieść zarówno drugi próg podatku dochodowego od osób fizycznych, jak i podatek liniowy. Brzeziński zaznaczył jednak, że to rozważanie teoretyczne, bo według badań opinii społecznej podwyższenie podatków jest społecznie nieakceptowalne.Czy zmniejszając ubóstwo zwiększamy nierówności?
Odpowiadając na pytanie Grzegorza Siemionczyka o to, czy są kraje, które stosują w praktyce instrumenty wymierzone stricte w zmniejszanie nierówności, Piotr Lewandowski przywołał meksykański program Oportunidades oraz brazylijski program Bolsa Familia. Oceniając je jako przykłady dobrych praktyk, podkreślił, że są to programy warunkowych transferów pieniężnych, w których otrzymanie świadczenia jest możliwe jedynie po spełnieniu określonych warunków, np. szczepienia dzieci i posyłania ich do szkoły. Ryszard Szarfenberg zwrócił jednak uwagę, że niektóre instrumenty wycelowane w redukcję ubóstwa mogą zwiększać nierówności. Jako przykład instrumentu wycelowanego wprost w zmniejszanie nierówności – tym razem majątkowych – Brzeziński zaproponował przywrócenie podatku spadkowego w obrębie najbliższej rodziny, obowiązującego od jakiegoś określonego progu. Ograniczałoby to niewspółmierne bogacenie się dzieci zamożnych rodziców.Rynek najmu nieruchomości
Marek Kośny zwrócił uwagę, że w Polsce znakomita większość majątku gospodarstw domowych to posiadanie nieruchomości. Wzorowanie się na przykładzie Niemiec i Austrii, krajów z wysoko rozwiniętym rynkiem najmu, mogłoby wiązać się z ryzykiem wzrostu nierówności majątkowych. Kośny podkreślał, że nie jest przeciwnikiem zwiększenia rynku najmu w Polsce, jednak zaznaczał, że takie ryzyko istnieje.Dochód gwarantowany
Dyskusję zakończyło pytanie Grzegorza Siemionczyka o dochód gwarantowany. Paneliści byli zgodni, że to może być dobre rozwiązanie dla krajów biednych, gdzie system państwa opiekuńczego nie istnieje, ale w krajach o wyższym poziomie rozwoju gospodarczego lepiej inwestować w bardziej zniuansowaną politykę społeczną. Brzeziński zauważył, że zapewnienie każdemu Polakowi dochodu gwarantowanego na poziomie progu ubóstwa skrajnego kosztowałby skarb państwa ok. 10% PKB, czyli jest to rozwiązanie po prostu nierealne.ks
***
Dziękujemy prelegentom, panelistom i prowadzącemu oraz wszystkim uczestnikom za zainteresowanie seminarium i interesującą dyskusję!
Nagrania video ↓
realizacja: Kuba Kiljan
Galeria zdjęć ↓
zdjęcia: Kuba Kiljan (galeria zdjęć)
*Seminarium zostało zorganizowane ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (nr 892/P-DUN/2017).