Elastyczność czasu pracy, cechy osobowości a luka w wysokości wynagrodzeń kobiet i mężczyzn – zakończenie projektu Narodowego Centrum Nauki

Przyczyny występowania luki w wysokości wynagrodzeń między kobietami a mężczyznami to jedno z istotnych zagadnień współczesnej ekonomii. Poświęcono mu już wiele prac, jednak nadal pojawiają się nowe przesłanki wyjaśniające obserwowane nierówności kobiet i mężczyzn na rynku pracy. Jednym z nich jest kwestia elastyczności pracy – rozumianej jako możliwość decydowania o swoich godzinach pracy, ale także jako konieczność bycia do dyspozycji pracodawcy. Często uważa się, że kobiety – z uwagi na pełnione obowiązki opiekuńcze wybierają takie zawody lub miejsca pracy, które pozwolą im łatwiej łączyć życie zawodowe i rodzinne – dzięki elastycznemu czasowi pracy. Czy kobiety faktycznie mają większe możliwości decydowania o czasie swojej pracy? I czy elastyczność pracy po stronie pracownika jest wyższa w tych zawodach, w których dominują kobiety

Wyniki naszych badań wskazują, że tak nie jest. Stwierdzamy, że w Europie nie ma statystycznie istotnych różnic w dostępie do elastycznych form zatrudnienia ze względu na płeć. Jednak kobiety rzadziej niż mężczyźni mają elastyczne godziny pracy w krajach Europy Środkowo-Wschodniej i Południowej. Jednocześnie kobiety rzadziej niż mężczyźni spotykają się z żądaniami pracodawców, aby pracować w odpowiadających pracodawcom godzinach. Matki, jak i ojcowie częściej niż ich bezdzietni koledzy mają dostęp do elastycznych godzin pracy, ale miejsca pracy ojców częściej niż miejsca pracy matek wymagają od pracowników dyspozycyjności czasowej. Ponadto stwierdzamy, że wbrew powszechnej opinii praca w zawodzie zdominowanym przez kobiety zmniejsza prawdopodobieństwo uzyskania dostępu do elastycznych form pracy, a efekt ten jest silniejszy w przypadku kobiet niż mężczyzn. Jednocześnie obserwujemy, że zarówno mężczyźni, jak i kobiety, którzy pracują w zawodach zdominowanych przez kobiety, są mniej narażeni na wymagania dyspozycyjności ze strony pracodawców niż ich odpowiednicy, którzy pracują w zawodach zdominowanych przez mężczyzn lub neutralnych pod względem płci.

Drugim interesującym obszarem badań nad nierównościami płci są normy społeczne i ich wpływ na decyzje kobiet i mężczyzn na rynku pracy. Wyniki naszych badań wskazują, że indywidualne normy płci mają znaczenie zarówno dla zaangażowania kobiet w nieodpłatną pracę w domu, jak i dla obserwowanego związku między udziałem kobiet w dochodach gospodarstwa a nierównością między partnerami w podziale prac domowych. Kobiety z mniej tradycyjnych gospodarstw domowych częściej dzielą się pracą domową, co pozostawia im więcej czasu na pracę zawodową.

Kolejnym potencjalnym źródłem różnic w płacach kobiet i mężczyzn, analizowanym w projekcie, były umiejętności poznawcze, takie jak rozumienie tekstu i rozumowanie matematyczne, oraz cechy osobowości. Wyniki naszych badań pokazują, że cechy osobowości odgrywają istotną rolę przy ustalaniu płac, nie tylko jako oddzielne czynniki wpływające na poziom zarobków, ale także poprzez wpływ na wykorzystanie umiejętności poznawczych – osoby stabilne emocjonalnie mają wyższy zwrot z umiejętności poznawczych. Związki badanych umiejętności poznawczych i cech osobowości z wysokością zarobków są takie sam wśród kobiet i mężczyzn.