Raport analizuje aspekty zdrowotne i ekonomiczne opodatkowania wyrobów tytoniowych w Polsce, w tym ocenę podwyżek akcyzy wprowadzonych ustawą z października 2024 roku. Przedstawiamy szczegółową analizę elastyczności popytu na papierosy, badając wpływ zmian cen i dochodów na decyzje gospodarstw domowych. 10-procentowy wzrost stosunku ceny papierosów do dochodu prowadzi do spadku prawdopodobieństwa zakupu papierosów przez gospodarstwa domowe o 0,47 punktu procentowego, co oznacza 1,8% mniej palaczy. Efekt ten jest bardziej wyraźny w grupach o niższym poziomie wykształcenia. Całkowita konsumpcja papierosów spada o 4,3% w odpowiedzi na 10-procentowy wzrost cen papierosów w relacji do dochodów.
Od 2014 roku dostępność papierosów w Polsce systematycznie wzrastała – w 2024 roku przeciętna pensja pozwala na zakup o 54% więcej papierosów niż dekadę wcześniej, ponieważ dochody rosły szybciej niż ceny. W październiku 2024 roku Sejm uchwalił przyspieszenie podwyżek akcyzy, mając na celu powrót do poziomu dostępności papierosów z 2021 roku do 2027 roku. Porównujemy prognozy dotyczące popularności palenia w scenariuszu wyższej akcyzy z tymi opartymi na dotychczasowym harmonogramie podwyżek. Nasze szacunki sugerują, że wyższa akcyza zmniejszy całkowitą konsumpcję papierosów o 7,3%, zmniejszy liczbę dorosłych palaczy o około 247 tysięcy oraz zapobiegnie co najmniej 74 tysiącom przedwczesnych zgonów.
Autorzy dziękują Kristijanowi Fidanovskiemu, Mario Holznerowi, Norze Kungl oraz Hanie Ross za cenne komentarze.
Publikacja powstała w ramach projektu finansowanego przez Wiedeński Instytut Międzynarodowych Studiów Ekonomicznych (wiiw). wiiw jest partnerem Bloomberg Philanthropies’ Initiative to Reduce Tobacco Use.
