Prezentacja raportu Międzynarodowego Funduszu Walutowego

Seminarium współorganizowane przez IBS i Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF) miało na celu zaprezentowanie raportu poświęconego działaniu Spółek Skarbu Państwa (SSP) oraz banków pod kontrolą państwa w krajach Europy Środkowej, Wschodniej i Południowo-Wschodniej (EŚWPW). Raport zatytułowany „Reassessing the Role of State-Owned Enterprises in Central, Eastern, and South Eastern Europe” został przygotowany przez IMF we współpracy z Europejskim Bankiem Rekonstrukcji i Rozwoju (EBRD).

Spotkanie otworzył Nadeem Ilahi, reprezentant IMF w Warszawie, który podkreślił, że zagadnienie własności publicznej w gospodarce pozostaje istotnym tematem dla naszego regionu.

Prezentacja raportu

Raport został zaprezentowany przez współautorów, Petera Dohlmana i Christine Richmond. Autorzy podkreślili, że zainteresowanie problematyką zaangażowania państwa w działania rynkowe wzrosło po tzw. Wielkiej Recesji z 2008 roku.

Autorzy pokazali, że skala własności publicznej w regionie EŚWPW jest nadal dość duża, choć występują istotne różnice między krajami i sektorami gospodarki. Podkreślili, że wydajność SSP jest niższa od podmiotów prywatnych, co przejawia się niższymi przychodami na pracownika, niższą całkowitą produktywnością środków produkcji (TFP) i wyższymi płacami. Dla kilku krajów (bez Polski), autorzy raportu pokazali też, że za niższą efektywnością stoi gorsza alokacja czynników produkcji. Podkreślili również, że domknięcie luki wydajności SSP w stosunku do firm prywatnych wiązałoby się z korzyściami w postaci wzrostu produktywności.

Ważnym elementem raportu było wyróżnienie banków, których właścicielem lub współwłaścicielem, jest Skarb Państwa. Pokazano, że choć większość tego typu banków ma wyniki gorsze od banków prywatnych, co jest związane z większym odsetkiem kredytów zagrożonych w portfelu.  Nie jest to jednak problem banków w Polsce, które mają lepsze wyniki niż banki prywatne.

Ostatnią część prezentacji poświecono kwestiom zarządzania SSP. Na podstawie danych zebranych przez IMF i EBRD w krajach regionu, autorzy argumentowali, że procedury nadzoru i zarządzania SSP w krajach regionu odbiegają od najlepszych światowych praktyk. Wyjątkiem okazała się Estonia.

Prezentację zamknięto głównymi rekomendacjami autorów raportu. Przede wszystkim podkreślono potrzebę ponownego spojrzenia na problematykę i rację bytu dla państwowych przedsiębiorstw, oraz na zarządzanie nimi. Zwrócono też uwagę na potrzebę poprawy wyników firm z sektora SSP, nawet jeśli ostatecznym celem nie byłaby prywatyzacja.

Panel dyskusyjny

Po prezentacji, Piotr Lewandowski, prezes Instytutu Badań Strukturalnych poprowadził panel dyskusyjny, w którym wzięli udział:

– Jacek Jastrzębski, przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego,

– Grzegorz Zieliński, dyrektor regionalny, EBRD,

– Monika Tarsalewska, wykładowca, Uniwersytet w Exeter i Szkoła Główna Handlowa,

– Jan Rutkowski, dyrektor do spraw analiz polityk publicznych, IBS.

  Grzegorz Zieliński przedstawił wnioski z dużych prywatyzacji dokonywanych w krajach regionu w ostatnich latach, wskazując, że celem tych przedsięwzięć często było pogłębienie i wzmocnienie rynku kapitałowego w danym kraju.

Jacek Jastrzębski podkreślił, że w Polsce banki państwowe odegrały ważną rolę w czasie Wielkiej Recesji, dostarczając firmom prywatnym kredytu, którego podaż spadła w sektorze prywatnym. Wskazał też, że mogą być ważnym źródłem finansowania dla polskich firm starających się dokonać międzynarodowych ekspansji. Zapytany o to, jak rozwiązać potencjalny konflikt interesu państwa, będącego jednocześnie właścicielem części banków i ich regulatorem, Jastrzębski wskazał na przejrzystość działań nadzoru.

Monika Tarsalewska podkreśliła, że kluczowym wyzwaniem jest stworzenie struktury zarządzania firmami państwowymi, która zachęcałaby zarządzających do podnoszenia efektywności przy zachowaniu celów społecznych lub strategicznych. Podała przykład tzw. impact funds, które gromadząc kapitał prywatny współpracując z SSP w celu realizacji przedsięwzięć społecznie użytecznych.

Jan Rutkowski argumentował, że wysokie zatrudnienie i płace w SSP należy postrzegać przez pryzmat ekonomii politycznej, także jako kluczowe wyzwanie w przypadku reform SSP. Prelegenci nie mieli wspólnego zdania na temat tego, czy dla reform SSP lepsze są czasy prosperity czy kryzysu – jedni twierdzili, że kryzysu, który wymusza zmiany, inni, że prosperity, która obniża ich dotkliwość.