Niewidzialne bariery w świecie pracy – jak dyskryminacja kształtuje sieci zawodowe?

Niektóre grupy społeczne takie jak imigranci, osoby z niepełnosprawnościami, kobiety, czy osoby starsze mają gorsze wyniki na rynku pracy. Rzadziej znajdują zatrudnienie, a jak pracują zarabiają mniej. Wynika to z wielu złożonych czynników, takich jak uprzedzenia i dyskryminacja, utrudniony dostęp do edukacji, czy bariery strukturalne. Dyskryminacja w świecie pracy przybiera różne formy i występuje na różnych etapach.  Od etapu tworzenia ogłoszeń, poprzez etap rekrutacji, aż po ustalanie płac i decyzje o awansach. Okazuje się jednak, że dyskryminacja występuje także  na etapie tworzenia sieci zawodowych. Evsyukova i współautorzy (2024) pokazali, że na amerykańskim rynku pracy czarnoskórzy kandydaci mają znacząco ograniczone możliwości dostępu do informacji i rekomendacji zawodowych.

Linked-In czy Linked-Out?

Badacze wykorzystali LinkedIn – największą na świecie platformę do nawiązywania kontaktów zawodowych, z ponad 900 milionami użytkowników, do analizy zachowań użytkowników w Stanach Zjednoczonych. Utworzyli 400 fikcyjnych profili, z których połowa należała do osób czarnoskórych, a druga połowa do osób białych. Rasę użytkownika sygnalizowano wyłącznie za pomocą zdjęć profilowych generowanych przez AI. Każdy profil miał „bliźniaka” o tym samym CV, ale z różnym zdjęciem. Eksperyment przebiegał w dwóch etapach.

W pierwszym sprawdzano, czy rasa wpływa na akceptację zaproszeń do sieci. Wyniki pokazały, że zaproszenia od osób czarnoskórych były o 13% rzadziej akceptowane niż od osób białych. To wskazuje na istotną dyskryminację już na poziomie budowania sieci. W drugim etapie badano, czy dyskryminacja wpływa na odpowiedzi na prośby o porady zawodowe. Tu okazało się, że różnice w ilości uzyskiwanych informacji wynikają głównie z braku dostępu do rozbudowanych sieci, a nie z rzadszego udzielania informacji osobom czarnoskórym.

Kto dyskryminuje?

Okazało się, że dyskryminacja jest powszechna i dotyczy większości grup użytkowników, choć występuje z różnym natężeniem. Mężczyźni i starsi użytkownicy dyskryminują profile osób czarnoskórych w mniejszym stopniu niż kobiety i młodsi użytkownicy. Czarnoskórzy użytkownicy również wykazują pewne przejawy dyskryminacji profili innych osób czarnoskórych, choć w mniejszym stopniu niż osoby niebędące czarnoskórymi. Wyższe wykształcenie i status społeczny jedynie nieznacznie zmniejszają  dyskryminację. Różnice w akceptacji pomiędzy profilami osób różnych ras występują niemal we wszystkich stanach USA. Jednak w hrabstwach bardziej republikańskich dyskryminacja osób czarnoskórych zdarza się częściej.

Co z tego wynika?

Badanie stanowi mocny dowód na to, że dyskryminacja w świecie zawodowym często działa w sposób subtelny, ale niezwykle skuteczny – poprzez ograniczanie dostępu do kluczowych informacji i kontaktów. Sieci zawodowe są niezwykle ważne w procesie szukania pracy. W Stanach Zjednoczonych około połowa pracowników znajduje pracę dzięki informacjom i poleceniom z nieformalnych sieci zawodowych. Jednocześnie wyniki można interpretować w duchu „efektu stopy w drzwiach”. Gdy profile osób czarnoskórych znajdą się już w sieci użytkownika, są traktowane na równi z innymi. Autorzy badania sugerują, że niezbędne są aktywne działania wyrównujące szanse. Chodzi o ukierunkowane wydarzenia networkingowe i warsztaty, które służą tworzeniu równych szans i promowaniu różnorodności w sieciach zawodowych i społecznych.

A co to ma wspólnego z nami?

Stany Zjednoczone są oczywiście krajem bardziej różnorodnym pod względem rasowym i etnicznym niż Polska, jednak w ostatnich latach Polska staje się krajem imigracji. Chociaż badanie dotyczy osób czarnoskórych, można się spodziewać dyskryminacji przy tworzeniu sieci zawodowych również w przypadku imigrantów. Wiemy, że są oni dyskryminowani na etapie rekrutacji – otrzymują mniej zaproszeń na rozmowy kwalifikacyjne niż miejscowi kandydaci o takich samych kwalifikacjach, także w Polsce. Za walką z dyskryminacją przemawiają zarówno argumenty równościowe, jak i dotyczące efektywności. Wszyscy powinni mieć takie same szanse na rynku pracy. A w obecnej sytuacji demograficznej polska gospodarka jeszcze bardziej potrzebuje efektywnego wykorzystania talentów i umiejętności wszystkich pracowników.

* * *

Yulia Evsyukova, Felix Rusche, Wladislaw Mill, LinkedOut? A Field Experiment on Discrimination in Job Network Formation, The Quarterly Journal of Economics, 2024;, qjae035,

Artykuł dr Marty Palczyńskiej został opublikowany pod tytułem Niewidzialne bariery w świecie pracy: jak dyskryminacja kształtuje sieci zawodowe? w wydaniu papierowym oraz na portalu Rzeczpospolita