II Europejski Kongres Samorządów 2016

II Europejski Kongres Samorządów (EKS) organizowany przez Instytut Studiów Wschodnich to duże międzynarodowe wydarzenie zrzeszające elity regionalne, liderów samorządowych, organizacje pozarządowe i przedstawicieli biznesu. Tytuł tegorocznego kongresu to: Współczesny samorząd – mieszkańcy, współpraca, innowacje.   EKS stanowi platformę wymiany poglądów oraz miejsce spotkań. Zróżnicowany program kongresu przewidywał pięć ścieżek tematycznych obejmujących ponad 60 wydarzeń: bloki programowe, raporty, panele, warsztaty, wykłady, prezentacje oraz uroczystą galę. IBS był współorganizatorem panelu dyskusyjnego w bloku dotyczącym gospodarki. Tytuł panelu:

„Rola samorządów lokalnych w ograniczaniu ubóstwa energetycznego”

W panelu dyskusyjnym pt. „Rola samorządów lokalnych w zwalczaniu ubóstwa energetycznego„ wzięli udział: Aleksander Szpor (Instytut Badań Strukturalnych, Polska), Melville Kendal (Grupa Robocza ds. Energii i Zmian Klimatu, Zgromadzenie Europejskich Regionów, Wielka Brytania), Julije Domac (Regionalna Agencja Energetyki Północno-Zachodniej Chorwacji, Chorwacja), Neil Simcock (Uniwersytet w Manchester, Wielka Brytania) i Antonii Fałkowski (Energy Data Lab, Polska). Całość prowadził Jakub Janiszewski – dziennikarz radia TOK FM.

Relacja z panelu

Aleksander Szpor (IBS)  wprowadził uczestników w tematykę  ubóstwa energetycznego. Przedstawił zasadność wprowadzenia terminu „ubóstwa energetycznego” w odróżnieniu od, na przykład, „ubóstwa operowego” lub „ubóstwa piwnego”. Jak wskazywał, wydatki na energię zaspokajają podstawowe potrzeby  (np. ogrzanie mieszkania, gotowanie posiłków czy oświetlenie) i nie da się ich odsunąć w czasie. Ograniczenie wydatków energetycznych nie jest łatwe, ponieważ w wielu przypadkach wymaga długofalowego planowania budżetu domowego, a także wiedzy technicznej. Jak podkreślał analityk, na znaczenie wydatków energetycznych dla problemu ubóstwa wskazuje choćby fakt, że są one drugą co do wielkości grupą wydatków gospodarstw domowych (po żywności). Co istotne wydatki te są nieelastyczne ze względu na samą właściwość energii jako towaru – stałą jakość, ograniczającą możliwość różnicowania jego ceny. Przytoczył również wyniki badań IBS i InE, wedle których ubodzy energetycznie w Polsce w 2013 roku stanowili 17% społeczeństwa i byli to głównie mieszkańcy domów jednorodzinnych, mieszkańcy wsi i samotni rodzice z dziećmi. Problem ten jak wskazywał Aleksander Szpor powinien być wyraźniej dostrzeżony na szczeblu rządowym i rozwiązywany we współpracy samorządów z organizacjami pozarządowymi i sektorem prywatnym.

Ubóstwo energetyczne – formą niesprawiedliwości społecznej

Dr Neil Simcock z University of Manchester nawiązał do historii zjawiska w Wielkiej Brytanii – kolebki badań nad zjawiskiem. Prace podjęto tam w latach 70. XX-go wieku w odpowiedzi na problemy zdrowotne Brytyjczyków wynikające z zamieszkiwania w niedogrzanych i nieocieplonych domach oraz wynikające z tego wykluczenie społeczne. Dr Simcock podkreślał, że ubóstwo energetyczne jest problemem odrębnym od ubóstwa dochodowego, ponieważ nawet mając zadowalające dochody, można ponosić wydatki na energię, które stanowią zbyt dużą część budżetu gospodarstw domowych. Ubóstwo energetyczne jest więc formą niesprawiedliwości społecznej, dlatego państwo jest zobowiązane do działania w tym zakresie.   Melville Kendal, przedstawiciel władz lokalnych New Milton z ramienia konserwatystów, przekonywał o konieczności prowadzenia działań pragmatycznych przeciwdziałających ubóstwu energetycznemu. W New Milton działania prowadzone są dwutorowo. Po pierwsze, program „Insulate Hampshire” polegający na ocieplaniu budynków, co według Kendala, jest największym gwarantem pomocy osobom mieszkającym w niedogrzanych mieszkaniach. Po drugie, prowadzone są wizyty domowe dotyczące efektywności energetycznej w miejscu zamieszkania. Pomocne są również taryfy obniżające koszty energii i wymiana pieców grzewczych na bardziej efektywne.   Dr Julije Domac z Regionalnej Agencji Energetyki Północno-Zachodniej Chorwacji przedstawił skalę problemu w Chorwacji. Około 15% Chorwatów uznaje się za ubogich energetycznie. Podobny odsetek dotyczy gospodarstw mieszkających w domach z przeciekającym dachem lub niedogrzanych w zimie. Częściowym rozwiązaniem problemu może być energia ze źródeł odnawialnych, np. paneli słonecznych.   Antoni Fałkowski z Energy Data Lab zwrócił natomiast uwagę na rolę świadomego korzystania z energii elektrycznej w ograniczaniu ubóstwa energetycznego. Z działalności firmy Energy Data Lab wynika, że przeciętny Kowalski nie wie, ile wynoszą jego wydatki na energię. Uświadomienie gospodarstwom domowym ich wydatków na energię oraz porównanie ich z podobnymi gospodarstwami skutkuje obniżeniem zużycia energii.  Fałkowski zaproponował, żeby jednym ze sposobów walki z ubóstwem energetycznym było obligatoryjne informowanie gospodarstw domowych o zużyciu energii przez dostawców energii.

Konfrontacja badań naukowych z realnymi potrzebami ubogich

Uczestnicy zgodzili się co do potrzeby prowadzenia dalszych badań nad zjawiskiem, a szczególnie konfrontacji badań naukowych z realnymi potrzebami ubogich. Neil Simcock podkreślił konieczność opracowania ustawowej definicji ubóstwa energetycznego, która będzie wykorzystywana do przyznawania pomocy. Melville Kendal zwrócił uwagę, że ważniejszym jest finansowanie realnej pomocy ubogim energetycznie niż prowadzenie badań. Pod koniec panelu wywiązała się dyskusja z uczestnikami na temat wpływu ustawy antysmogowej na pogłębienie zjawiska ubóstwa energetycznego oraz na temat efektywności dodatku energetycznego i termomodernizacji.  

***Więcej informacji o Kongresie na stronie www.